Son dakika... Ermenistan ihlallerine devam ediyor! Ölü ve yaralılar var.

1

Azerbaycan ile yaptığı ateşkesi bir kez daha ihlal eden Ermenistan ordusu, gece saatlerinde Gence'ye füze saldırısı düzenledi.Saldırılarda ilk belirlemelere göre 5 sivil hayatını kaybetti, 28 kişi yaralandı. Olay yerinden gelen ilk görüntüler yıkımı gözler önüne serdi.Gelen ilk bilgilere göre füze saldırılarına hedef olan sivil yerleşim yerlerinde enkaz çalışmaları devam ediyor. Yaralı ve ölü sayısının artacağından endişe ediliyor.CNN TÜRK'e Azerbaycan'dan bağlanan gazeteci Farid Shahbazlı, olay yerinde çok daha fazla yaralı olabileceğini iddia ederek 'İnsanlara uyudukları saatte saldırdılar' ifadelerini kullandı.Saldırıda eşini kaybeden Rahib Halilov,”İki oğlum var ikisi de cephede savaşıyor. Biri Murov’da, diğeri ise Gedebey’de. Gece füze nasıl geldiyse beni aynadan dışarı fırlattı. Onun için sağ kaldım. Gece saat ikiydi patlamanın şiddetiyle beni camdan dışarı fırlattı. Eniştem ağır yaralandı, eşim ise enkaz altında kalarak hayatını kaybetti. Eşimi enkazdan güçlükle çıkardılar. Şarapnel başına isabet etmişti” diye konuştu.​​​​​​​Bölgede sadece sivillerin yaşadığı belirten Halilov, ”Bazı komşularımızda hayatını kaybetti. Bazıları ise hala enkaz altında. Kurtarma çalışmaları devam ediyor” dedi.​​​​​​​Dağlık Karabağ savaşının on üçüncü gününün bitmesine yakın, dünyanın gözünü çevirdiği Rusya'nın başkenti Moskova'dan beklenen açıklama gelmişti. Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov'un ev sahipliğinde neredeyse 10 saat süren görüşmede, Azerbaycan Dışişleri Bakanı Ceyhun Bayramov ile Ermenistan Dışişleri Bakanı Zohrab Mnatsakanyan bulunuyordu.​​​​​​​Salondaki gazetecilerin bekleyişi sürerken kürsüdeki Azerbaycan ve Ermenistan bayrakları kaldırılmış, yalnızca Rusya bayrağı kalmıştı.​​​​​​​Rus bakan Sergey Lavrov cumartesi günü gece yarısı 03.00'te kameraların karşısına tek başına geçmiş ve ateşkes kararını canlı yayında dünyaya duyurmuştu.

10Azerbaycan ile Ermenistan'ın anlaşmaya vardığı ateşkes, Cumartesi günü yerel saatle 12.00'den (TSİ 11.00) itibaren başlamış oldu.​​​​​​​Lavrov, "10 Ekim 2020'de yerel saatle 12.00'dan itibaren insani yardım amaçlı olarak Uluslararası Kızılhaç Komitesi'nin arabuluculuğu ve kriterleri doğrultusunda esirlerin, tutsakların ve cenazelerin değişimi için ateşkes ilan edildi" ifadelerini kullandı.​​​​​​​Bakü ve Erivan yönetimlerinin barış görüşmelerine başlayacağı açıklanırken, müzakere süreci formatının değişmediği dört maddelik anlaşmaya girdi.​​​​​​​Minsk Üçlüsü grubunda yer alan Fransa'dan yapılan açıklamada, ateşkesin tamamen uygulanmasının gelecek için atılacak ilk adım olacağı belirtildi.​​​​​​​Ermenistan önceki gün saat 11.00'den sonra ilk ateşkes ihlalini gerçekleştirdi.

Azerbaycan Savunma Bakanlığı ise, ateşkes ihlal eden Ermenistan güçlerinin bombardımana tutulduğu görüntüleri paylaştı.​​​​​​​Azerbaycan Dışişleri Bakanı Ceyhun Bayramov, "Ermenistan ciddi adımlar atmazsa operasyonlar yeniden başlayabilir. Ateşkes Uluslararası Kızıl Haç komitesi tarafından sürdürülecek. Cephede şiddetli çatışmalar yaşandı, cenazelerin ne kadar zamana çıkarılacağını kestirmek zor" dedi.​​​​​​​Azerbaycan Cumhurbaşkanı Yardımcısı Hikmet Hacıyev ise, "Ermenistan, geçici ateşkese uymadı, bu onların ikiyüzlü siyaset yürüttüğünü açıkça gösteriyor" diye konuştu. Hacıyev, bir süre sonra Ermenistan'ın ateşkese rağmen Azerbaycan topraklarına füze fırlatmaya devam ettiğini gösteren fotoğraflar paylaştı.​​​​​​​Goranboy bölgesine fırlatılan ve patlamayan füzenin çoklu başlık taşıdığı ve içeriğinin misket bombası olduğu görüldü.​​​​​​​Doğrudan Fuzuli'deki bir köye ateşlenen füze ise patladı ancak büyük bir şans eseri tarlaya düştü. Yetkililer kimsenin yaralanmadığını açıkladı.

20Ermenistan birliklerinin Hadrut'a roketlerle saldırdığı aktarılırken, Azerbaycan Savunma Bakanlığı Goranboy, Terter, Ağdam ve Fuzuli gibi şehirlerin de hedef alındığını duyurdu.​​​​​​​Ermenistan'a ait sosyal medya hesaplarında yayınlanan bir görüntü, Azerbaycan şehirlerinin nasıl vurulduğunu gözler önüne serdi.​​​​​​​Cephe hattına neredeyse 100 kilometre uzaklıktaki şehirleri hedef alan Ermenistan, onlarca sivilin ölümüne yol açtı.​​​​​​​Ortaya çıkan görüntülerde, Ermenistan ordusunun sivilleri vurmak için bir füze fırlattığı ve askerlerin sevinç çığlıkları attığı görülüyor.​​​​​​​Daha önce Polonya'dan Şili'ye, Yunanistan'dan Arjantin'e, Belçika'dan Güney Kıbrıs'a birçok ülkede gösteri yapan Ermenilerin son adresi, ABD'nin başkenti Washington'du.​​​​​​​Kongre binasının önünde bayraklarla toplanan küçük bir grup, 'Ermenistan'ı savun' gibi pankartlar taşıdı.​​​​​​​Dağlık Karabağ'daki çatışmalar 27 Eylül Pazar günü sabah saatlerinde Ermenistan'ın ateşkes ihlaliyle başladı. Dağlık Karabağ, Birleşmiş Milletler (BM) ve uluslararası toplum tarafından Azerbaycan'ın bir parçası olarak tanınıyor. Ancak Azerbaycan'ın topraklarının yaklaşık yüzde 20'sine denk gelen Dağlık Karabağ ve civarındaki bazı bölgeler, 1990'ların başından bu yana Ermenistan işgali altında bulunuyor.​​​​​​​Bölgede 1991 yılında 'Dağlık Karabağ Cumhuriyeti' ilan edildi. Ancak burayı uluslararası alanda Ermenistan dahil hiçbir ülke tanımış değil.Güney Kafkasya’da 4 bin 400 kilometrekarelik bir alanı kapsayan Dağlık Karabağ (Yukarı Karabağ), Azerbaycan ile Ermenistan arasındaki en büyük sorun olarak yıllardır çözüm bekliyor.​​​​​​​Peki, ikisi de eski Sovyetler Birliği ülkesi olan Azerbaycan ve Ermenistan arasındaki Dağlık Karabağ sorununun tarihçesi ne? 'Dağlık Karabağ' bölgesinin kelime kökeni birkaç farklı dilin karışımından oluşuyor. İsminin içinde bulunan birkaç dil bile, bölgenin tarih boyunca farklı kültürler arasındaki geçişkenliğe nasıl maruz kaldığını başlıbaşına gösterir nitelikte.

30İngilizcesi Nagorny (ya da Nagorno) Karabakh. 'Nagorny' kelimesi Rusçada 'dağlık' (нагорный), anlamına geliyor. Azerbaycancada da, tıpkı Türkçe'deki gibi 'dağlık' anlamına gelen 'dağlıq' ya da 'yukarı' anlamına gelen 'yuxarı' kelimeleri ile anılıyor. Karabağ ise, Türkçe ve Farsçada ortak bir kelime olup, 'siyah bahçe' demek.​​​​​​​Azerbaycan ve Ermenistan’ın 1922’de Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği’ne katılmasıyla Dağlık Karabağ, kabullenilmiş görünen, ancak Ermeniler tarafından benimsenmeyen bir yapıya evrildi. 1923’te Azerbaycan Cumhuriyeti’ne bağlı otonom bölge statüsü verilen Dağlık Karabağ'da, bölgede yaşayan etnik Ermenilerin, Azerbaycan yönetiminden duydukları rahatsızlığı zaman zaman gündeme getirmelerine rağmen, Sovyet sisteminin durma noktasına geldiği 1980’lerin sonuna kadar statüko korundu.​​​​​​​Sovyetler Birliği’nin son lideri Mihail Gorbaçov’un tıkanan sistemin önünü açmak için 1985’te başlattığı açıklık (glasnost) ve yeniden yapılanma (perestroika) süreciyle beraber, Kafkasya’nın bütün sorunlu alanları gibi Dağlık Karabağ da gün ışığına çıktı. Sovyet yönetiminin her geçen gün zayıflayan otoritesini değerlendiren Dağlık Karabağ Otonom Yönetimi, 1988’de Ermenistan Cumhuriyeti’ne bağlanmayı talep etti. Bu talep karşılık bulmazken Azerbaycan ile Ermenistan’ın 1991’de bağımsızlıklarını ilan etmelerinin akabinde Dağlık Karabağ Ermenilerinin ayrılma girişimleri de yoğunlaştı.​​​​​​​Bu dönemde Karabağ'daki Azeri nüfusu zorunlu göçler nedeniyle yüzde 20'ye kadar düşmüştü. 10 Aralık 1991’de yapılan ve bölgede kalan Azerilerin boykot ettiği referandumda Ermeniler, Azerbaycan’dan ayrılmak için oy kullandı. Referandumun ardından Dağlık Karabağ’ın bağımsızlığı ilan edildi, ancak bu girişim uluslararası toplumda karşılık bulmadı. Ermenistan ordusunun desteklediği Dağlık Karabağ Ermenileri ile bölgede yaşayan Azeriler arasındaki gerilim, bağımsızlık ilanıyla gittikçe yükseldi. Çıkan çatışmalar, 1992’de Ermenistan ordusu ve Dağlık Karabağlı Ermeniler ile Azerbaycan ordusu arasında sıcak savaşa dönüştü.​​​​​​​Dağlık Karabağlı Ermeniler, savaş sonunda bölgenin tümünün kontrolünü ele geçirdikleri gibi komşu yedi bölgeyi (rayon) de işgal ettiler. Böylelikle Dağlık Karabağ ile Azerbaycan'ın doğrudan temas noktaları oldukça sınırlandı. Dağlık Karabağ sorunu akademik çevrelerde yıllardır 'donmuş çatışma' olarak nitelendiriliyor. Aralıklarla devam eden çözüm müzakerelerine rağmen hem Dağlık Karabağ-Azerbaycan temas hattında hem de Azerbaycan-Ermenistan sınırında, karşılıklı ateşkes ihlalleri sık sık tekrarlanıyor. 2014'ün Ağustos ayında 20 yılın en kanlı çatışmaları yaşandı. Dağlık Karabağ sınırında iki gün süren çatışmalarda 13 Azerbaycan askeri öldü. Ermenistan Savunma Bakanlığı da 20 askerinin öldüğünü açıkladı.​​​​​​​Yarım milyon mülteci Azerbaycan ve Ermenistan'a sığındı, yaklaşık bir milyon insan zorla yer değiştirmek zorunda kaldı. Dağlık Karabağ çatışmaları başlamadan önce varolan bazı kasaba ve köyler tamamen terk edildi ve harabeye döndü. Azerbaycan topraklarının yüzde 14’ünden fazlası halen işgal altında. Azeriler bölgenin tarihsel olarak kendi kontrolünde olduğunu ve dolayısıyla kendilerine ait olduğunu iddia ediyor; Ermeniler ise bölgede hep Ermenilerin yaşadığını ve Azeri yönetiminin gayrimeşru olduğunu savunuyor.​​​​​​​İç mesele olarak görüldüğünden dış müdahale konusunda diğer devletler gönülsüz davrandı. İhtilaf, Azerbaycan ve Ermenistan arasında yaşanması dolayısıyla 1992’den itibaren devletlerarası bir hale büründü. Azerbaycan’da savunma harcamaları 2003’ten bu yana her yıl yaklaşık yüzde 50 oranında arttı. 2012’de savunma harcamaları, Azerbaycan’ın toplam kamu harcamalarının beşte birini oluşturur hale geldi. Ermenistan da Rusya’nın yardımıyla cephaneliğini genişletti.​​​​​​​Tam sayılar net olarak bilinmemekle beraber, küçük yerleşimler ile Laçin ve Kelbecer’in nüfusunun toplamda yaklaşık 14 bin kişi olduğu sanılıyor. AGİT Minsk Grubu eş başkanlarına göre 2005 yılından bu yana nüfusta belirgin bir artış yok. Bölgeye yerleşen etnik Ermeniler altyapıya, ekonomik faaliyetlere ve kamu hizmetlerine kısıtlı bir erişime sahip. Birçoğunun kimlik belgeleri de eksik.​​​​​​​Sorunun en zayıf yeri 175 kilometre uzunluğundaki temas hattı. Mayın tarlalarıyla dolu bu hat, Birinci Dünya Savaşı siperlerini andırıyor. Temas hattına Ermeni tarafından 30 bin, Azerbaycan tarafından ise bu sayıdan biraz daha fazla asker konuşlandırılmış durumda. AGİT Minsk Grubu aracılığıyla yürütülen müzakereler zorlu geçiyor; zira liderler uzlaşıya yaklaşsa da ülkelerinde kamuoyunun isteklerini karşılayamama endişesiyle geri adım atıyor.​​​​​​​Dağlık Karabağ Azerileri ve Ermenileri sürece etki edemiyor. Ermenistan ve Azerbaycan kamuoyunun süreç üzerinde, bölgenin yerlilerinden daha çok etkisi var. Minsk Grubu eş başkanlarının sözcüsü ya da medya sekreteri yok. Bu nedenle de görüşmeler medyada az yer alıyor.

40Rusya, önceden Ermenistan’a yakın bir pozisyon almışken, artık Azerbaycan’a ve Ermenistan’a eşit uzaklıkta durmayı tercih ediyor. Bu strateji Ağustos 2008’de Gürcistan’la yaşanan savaşın ardından güçlendi. Stratejik öncelik Gürcistan’ın tecrit edilmesi haline dönüştü. Dağlık Karabağ Sorunu ABD için, Orta Doğu’daki çatışmalardan daha az öneme sahip. Kongre’deki Ermeni lobisi, Hazar Denizi Havzası enerji güvenliği, ‘terörle mücadele’ ve Afganistan’a uçuşlarda Azerbaycan hava sahasını kullanabilmesi ABD için öncelikli konular.

41Azerbaycan’ın olası anlaşmadan beklentisi, işgal altındaki toprakların geri verilmesi. Ermenistan’ın olası anlaşmadan beklentisi Karabağ Ermenilerine güvenlik garantisi verilmesi ve bağımsızlık oylaması yapılması. Anlaşmanın Azerbaycan için kaygı verici tarafı, 'bağımsızlık' seçeneğinin referanduma götürülmesi. Anlaşmanın Ermenistan için kaygı verici tarafı, Ermenistan ile Dağlık Karabağ topraklarını birbirine bağlayan Laçin Koridoru'nun korunamaması ve uluslararası güvenlik garantilerinin bölgede kendi etkisini azaltması.